1
Ngày 30/3, UB Tư pháp của Quốc hội họp thẩm tra dự thảo Bộ Luật Tố tụng hình sự sửa đổi. Dự thảo đề xuất nhiều biện pháp để chống bức cung, nhục hình, đảm bảo quyền con người như áp dụng “quyền im lặng”, ghi âm, ghi hình hoạt động hỏi cung bị can…
Đề xuất “quyền im lặng”
Theo báo Người lao động, dự thảo Bộ Luật TTHS sửa đổi quy định theo hướng bảo đảm quyền bào chữa của người bị buộc tội, nguyên tắc tranh tụng trong xét xử; bảo đảm nguyên tắc suy đoán vô tội; các biện pháp chống bức cung, nhục hình. Đặc biệt, dự thảo quy định “quyền của người bị bắt, tạm giữ, bị can, bị cáo không buộc phải đưa ra lời khai chống lại chính mình hoặc buộc phải nhận mình có tội”. Đồng tình dự thảo, luật sư Lê Thúc Anh, Chủ tịch Liên đoàn Luật sư Việt Nam, nói: “Quyền im lặng phải quy định rõ trong bộ luật để bảo đảm quyền con người”. Tuy nhiên, Thượng tướng Lê Quý Vương, Thứ trưởng Bộ Công an, lại chưa thống nhất với quy định “quyền im lặng”. “Tôi vào ngành đã 30 năm và thấy băn khoăn nếu đưa vào luật “quyền im lặng”. Nghi can được xác định chém chết 3 người mà đưa vào công an cứ ngồi im chờ vài ngày để luật sư đến thì chả ai làm được gì” - ông Vương lập luận.
Được áp dụng biện pháp điều tra đặc biệt đối với tội tham nhũng
Theo ông Lê Hữu Thể, Phó Viện trưởng Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao, Dự thảo BLTTHS sửa đổi lần này đã đưa vào một quy định mới là cho phép áp dụng biện pháp điều tra đặc biệt đối với các tội như xâm phạm an ninh quốc gia, các tội phạm về ma túy, tham nhũng, tội khủng bố, rửa tiền.
Tuy nhiên, qua thảo luận, Nhóm nghiên cứu của Ủy ban Tư pháp cho rằng, việc quy định thời điểm áp dụng biện pháp điều tra đặc biệt ngay từ khi kiểm tra, xác minh tố giác, tin báo về tội phạm là chưa chặt chẽ. Cần cân nhắc để xác định thời điểm áp dụng hợp lý, tránh lạm dụng, áp dụng tràn lan như khi xác định được đối tượng nghi vấn hoặc kể từ khi khởi tố bị can. Nhóm nghiên cứu cũng đề nghị quy định rõ vào trong luật các biện pháp đặc biệt như bí mật nghe điện thoại, ghi âm, ghi hình, khám xét, bóc mở thư tín, bưu kiện, bưu phẩm, phong tỏa tài sản, nguồn tài chính…
Buộc ghi âm, ghi hình khi lấy cung với tội phạm đặc biệt
Theo báo Dân Trí, một nội dung khác đáng chú ý trong dự thảo Bộ luật là đề xuất quy định theo hướng bắt buộc phải ghi âm, ghi hình hoạt động hỏi cung bị can để chống bức cung, nhục hình, mớm cung, bảo đảm tính minh bạch, tăng khả năng kiểm soát đối với hoạt động tố tụng hình sự.
Về vấn đề này, nhóm nghiên cứu thuộc UB Tư pháp cho rằng, quy định bắt buộc trong mọi trường hợp là không cần thiết, không khả thi, chỉ cần quy định việc hỏi cung bị can đều phải lập biên bản và mọi biên bản hỏi cung đều phải được đưa vào hồ sơ vụ án. Trong trường hợp cần thiết như bị can kêu oan ngay từ đầu, tố cáo bị bức cung, nhục hình hoặc phạm tội có khung hình phạt chung thân, tử hình, có thể bắt buộc phải ghi âm hoặc ghi hình.
Tuy nhiên, báo cáo của nhóm nghiên cứu phản ánh, cũng có ý kiến cho rằng bắt buộc ghi âm, ghi hình sẽ phản ánh trung thực quá trình hỏi cung, hạn chế tối đa bức cung, nhục hình.
Băn khoăn nhiều về đề xuất này, Phó Chánh án TAND TPHCM Huỳnh Ngọc Ánh nhận xét, Cho phép chụp ảnh, ghi hình khi lấy cung hay ghi chép lời khai là không khả thi vì trại tạm giam lấy đâu ra máy photocopy, máy ảnh. Thực tế, ngay cả cán bộ toà án vào trại giam, “muốn chụp tài liệu cũng chịu vì không có máy”.
Phó Chánh án TAND TP. HCM Huỳnh Ngọc Ánh quan ngại khi cho can phạm được chụp ảnh, ghi chép (Ảnh: Báo Pháp Luật TP.HCM)
Thượng tướng Lê Quý Vương cũng đồng tình nhận định, việc buộc ghi âm, ghi hình quá trình hỏi cung trước mắt chưa thể làm ngay được nên chỉ những trường hợp cần thiết thì bắt buộc phải kết hợp ghi âm, ghi hình khi hỏi cung.
Thiếu tướng Nguyễn Đức Chung - Giám đốc Công an Hà Nội cũng phân tích, mỗi năm, cả nước có hàng trăm ngàn đối tượng hình sự mà lời khai của họ trong thời gian tạm giam, tạm giữ chỉ là một loại chứng cứ nếu bắt buộc phải photocopy thì quá tải, lãng phí. Ông Chung cũng lo quy định này dẫn tới áp lực, chi phí khó giải quyết cho việc lưu hồ sơ khi thời hạn hiện áp dụng trong ngành công an tới 50-60 năm.
“Việc để xảy ra một số vụ oan sai vừa qua là do thiếu tinh thần trách nhiệm của điều tra viên, kiểm sát viên. Từ đó mà cho là do bức cung, nhục hình rồi quy định phải quay phim, ghi âm, chụp lời khai trong quá trình hỏi cung... thì nơi nào mà lưu được, rất tốn kém. Cần có tổng kết thực tiễn về vấn đề này” - ông Chung kiến nghị.
Ngoài ra, Giám đốc Công an Hà Nội cũng thông tin, thực tế, có những vụ án CQĐT vẫn ghi âm, ghi hình dù bị can, bị cáo không yêu cầu. Đó là những vụ phạm tội có tổ chức, can phạm có dấu hiệu phản cung liên tục... Những cuộc hỏi cung đó được ghi rõ trong biên bản là được ghi âm, ghi hình sau đó cho người bị hỏi cung xem lại, xác nhận đúng rồi mới niêm phong. Tài liệu ghi âm, ghi hình khí đó mới trở thành chứng cứ trước tòa, còn ghi âm, ghi hình mà bí mật thì xét về tố tụng không có giá trị pháp lý.
Bệnh thành tích dẫn đến oan sai
Ông Huỳnh Ngọc Ánh bày tỏ sự không đồng tình với dự thảo là chỉ được trả hồ sơ 1 lần để điều tra lại. “Đừng lấy việc trả hồ sơ là thành tích mà hãy xem việc trả hồ sơ là bình thường. Chúng ta mắc bệnh thành tích nên dẫn tới oan sai. Án không xử được thì phải trả, trả nhiều lần thì đầu ngành phải ngồi lại để xem xét vì sao phải trả, hổng ở khâu nào...”- ông Ánh nói.
Về các biện pháp điều tra đặc biệt, dự thảo thể hiện theo hướng cụ thể hóa yêu cầu của Hiến pháp mới là “Quyền con người, quyền công dân chỉ có thể bị hạn chế theo quy định của luật”. Nhưng cũng có ý kiến cân nhắc kỹ lưỡng việc luật hóa các biện pháp này vì đây là vấn đề rất “nhạy cảm”. Về việc này, ông Nguyễn Đức Chung nói: “Ghi âm, ghi hình mà bí mật như dự thảo đề xuất về “biện pháp đặc biệt” thì không được xem là chứng cứ nên cần phải xem xét lại”.
Vụ 4 công an dùng nhục hình đánh chết người ở Đông Anh
Gia Huy (Tổng hợp)
Đọc báo Pháp luật Đời Sống trong ngày cập nhật liên tục từng giờ tại chuyên mục Pháp Luật
