1
Làng trống Đọi Tam (Đọi Sơn, Duy Tiên, Hà Nam) là một trong những địa danh nổi tiếng nhất bởi nghề làm trống từ bao đời nay cùng lễ Tịch điền đầu năm. Nhờ sự sáng tạo của các nghệ nhân, gần đây, làng Trống Đọi Tam đã sản xuất ra loại một loại sản phẩm phù hợp với nhu cầu , đó là bình đựng rượu vang. Đặc biệt, trong các dịp Tết Nguyên Đán, loại sản phẩm này đã trở thành một mặt hàng đắt khách và không thể thiếu đối với người tiêu dùng.
Làng trống Đọi Tam - lịch sử ngàn nàm có lẻ
Bước chân vào làng Đọi Tam, đâu đâu cũng thấy tiếng đục, tiếng cưa gỗ của hơn 30 xưởng làm trống trống trong làng. Chúng tôi tới thăm nghệ nhân làm trống Phạm Chí Khanh, một trong hai nghệ nhân làm trống ở làng Đọi Tam. Bác Khanh đã bắt đầu làm trống từ năm 13 tuổi và có thâm niên làm trống hơn 40 năm. Gia đình bác đến nay đã có nghề làm trống gia truyền 5 đời.
Bác Khanh chính là người đã góp sức trong việc làm 2 chiếc trống lớn cho Đại lễ 990 Thăng Long – Hà Nội và Đại lễ 1000 năm Thăng Long – Hà Nội.
Bác Khanh cho biết: “Làng chỉ có 2 nghệ nhân đó là tôi và anh Lê Ngọc Hùng, ngoài ra có 4 thợ giỏi khác. Làng Đọi Tam đã có truyền thống làm trống hơn 1000 năm”.
Bác Khanh chỉ cho chúng tôi xem những tấm ảnh về những chiếc trống mà bác đã từng làm
Qua lời kể của bác Khanh, thì trống làng Đọi Tam không nơi đâu có thể sánh bằng, bởi làng Đọi Tam có nghề làm trống được truyền từ thế hệ này qua thế hệ khác hàng ngàn năm rồi. Làm trống phải trải qua nhiều công đoạn từ khai thác gỗ, xẻ tang trống, làm khung, căng da, thử trống… Gỗ làm trống nhất thiết phải là gỗ mít bởi gỗ mít dẻo dai, mềm, có âm thanh vang khi gõ vào tang và đặc biệt là có thể tự lành lại những vết nứt trên trống do nắng gió.
Sản xuất một chiếc trống phải trải qua nhiều công đoạn
Hiện nay, làng trống Đọi Tam vẫn tiếp tục duy trì nghề làm trống truyền thống. Khách hàng hầu hết là những đơn hàng từ những đơn vị, tập thể như trường học, đình chùa, các tổ chức…trên khắp cả nước. Mỗi tháng bác Khanh cho biết, gia đình bác sản xuất được hơn 100 chiếc trống với hơn 10 thợ làm trống tại cơ sở.
Công đoạn căng mặt trống
Bác Khanh cũng cho biết, mới đây đồng chí Tô Huy Rứa, Ủy viên Bộ Chính trị, Trưởng ban tổ chức Trung ương Đảng vừa mới đặt cho tỉnh Thanh Hóa một chiếc trống lớn đường kính 1m8 tại cơ sở sản xuất trống của bác.
Bình đựng rượu vang – sáng tạo tiền tỷ của làng trống Đọi Tam
Nếu chỉ trông chờ vào những đơn đặt hàng làm trống thì người dân ở đây quanh năm đều vất vả, bởi hầu hết những đơn đặt hàng làm trống đều chỉ tập trung vào những mùa vụ như trung thu, mùa lễ hội sau tết…
Bởi vậy, trong khoảng 5-6 năm nay, người dân làng Đọi Tam sáng tạo ra bình rượu vang, một loại sản phẩm phù hợp thị hiếu của người tiêu dùng và có mức tiêu thụ ổn định hơn so với làm trống.
Anh Tân, chủ xưởng sản xuất bình rượu vang lớn nhất ở làng Đọi Tam
Anh Phạm Chí Tân, chủ xưởng sản xuất bình rượu vang lớn nhất làng Đọi Tam cho biết: “Ý tưởng làm bình đựng rượu vang xuất phát từ nhu cầu thị trường và phát triển từ chính các công đoạn làm trống, chỉ khác làm bình rượu vang có phần nắp bằng gỗ chứ không phải bằng da”.
Cơ sở sản xuất của anh Tân những ngày cuối năm, hơn 10 nhân công và toàn bộ máy móc đều được huy động để làm những đơn đặt hàng bình rượu cho dịp tết. Anh Tân cho biết: “Các đơn đặt hàng này hầu hết đến từ các công ty rượu trên Hà Nội và các siêu thị. Trung bình mỗi ngày cơ sở chúng tôi sản xuất được trên 30 bình đựng rượu vang”
Những chiếc bình đựng rượu vang ban đầu được lắp ghép từ các tang gỗ nhỏ
Mọi công đoạn làm bình rượu vang đều được làm trực tiếp tại xưởng của anh Tân từ khâu xẻ gỗ, ghép khung, đóng nắp thùng, bào mịn bề mặt bình, phun sơn, trang trí và phơi khô sản phẩm.
Anh Tân cho biết thêm: “Cơ sở của tôi cũng sản xuất trống nhưng hiện tại đã dừng hết hoạt động lại để tập trung sản xuất bình đựng rượu vang cho dịp tết nguyên đán. Do năm nay nhu cầu làm bình rượu vang có xe ngựa kéo tăng lên gấp đôi so với năm ngoái do năm nay là năm Giáp Ngọ”. Mẫu mã của các sản phẩm bình rượu vang rất đa dạng, nhưng phần lớn gồm 2 mẫu mã là xe ngựa kéo bình rượu và bình rượu có chân giá.
Công đoạn trát bột gỗ làm mịn bề mặt bình đựng rượu
Làm xe kéo bình rượu
Phun sơn
Xưởng sản xuất của anh Tân
Anh Tân cũng vui mừng cho biết thêm: “Trong dịp Tết Nguyên đán này, riêng cơ sở của gia đình tôi sẽ cung ứng khoảng 5000 bình đựng rượu vang nguyên bộ xe kéo cho thị trường tết. Giá mỗi bình dao động từ 300 ngàn – 1.5 triệu đồng”. Làm một phép tính đơn giản cũng có thể cho thấy mức thu nhập hàng tỉ đồng từ nghề làm bình rượu vang trong dịp Tết năm nay.
Tuy nghề làm bình đựng rượu vang mới được phát triển tuy nhiên đã đươc người dân làng Đọi Tam coi như một nghề chính mang lại nguồn thu nhập khá lớn và ổn định. Hầu hết những xưởng ở làng Đọi Tam đều khá nhỏ với chỉ khoảng 10 thợ, máy móc khá đơn giản, phẩn lớn là làm thủ công. Trung bình mỗi xưởng sản xuất vài trăm cho đến hàng nghìn bình đựng rượu vang mỗi tháng.
Những chiếc thùng rượu vang đươc hong cho khô nước sơn
Sản phẩm hoàn hỉnh có giá từ 300 nghìn đồng đến 1.5 triệu đồng
Hiện tại ở làng Đọi Tam có 15 xưởng sản xuất mặt bình rượu vang. Nhu cầu làm bình rượu vang phục vụ thị trường Tết đang tăng lên nhanh chóng. Nhiều hộ đều đã dừng sản xuất các mặt hàng khác để tập trung sản xuất mặt hàng đang có thế mạnh này. Tuy nhiên, theo anh Tân, nguồn gốc của chiếc bình đựng rượu vang vẫn là chiếc trống lâu đời của làng nghề cổ truyền, vì thế người dân làng Đọi Tam vẫn coi trọng và duy trì nghề làm trống có truyền thống lâu đời.
Hồng Hạnh
