1
Lữ dù 173 Mỹ lần đầu phải tháo chạy
Ngày 30/10/1967, Sư đoàn 1 của Mặt trận B3 chiếm lĩnh trận địa bắt đầu vào chiến dịch Đắc Tô 1. Cùng lúc quân Mỹ cũng triển khai một cuộc hành quân để phá cuộc tiến công mùa khô của ta. Mỹ đưa nhiều quân và thiết bị quân sự lên Plei Cu đồng thời cho quân ra các khu vực thuộc Gia Lai, Đắc Lắc.
Theo kế hoạch của ta, Sư đoàn 1 cho Tiểu đoàn 6 (Trung đoàn bộ binh 24) được tăng cường một Đại đội sơn pháo và một Trung đội ĐKZ lên chiếm các điểm cao khống chế sân bay Tân Cảnh nhằm gây sức ép buộc quân Mỹ phải ra giải tỏa những "cái gai" nhức nhối ấy. Chỉ cần quân Mỹ nhảy ra đánh nhau với Tiểu đoàn 6 thì Sư đoàn 1 sẽ dẫn dụ chúng vào ổ phục kích bày sẵn.
Ngày 3/11, toàn Sư đoàn 1 đã bố trí xong thế trận. Trung đoàn 66 chiếm Ngọc Cam Liệt, Đắc Vây Côn. Tiểu đoàn 2 của Trung đoàn 174 chiếm sườn Tây của điểm cao 875. Điểm cao 875 là nơi quân ta chọn làm điểm quyết chiến chiến dịch. Ta sẽ dụ ít nhất 1 tiểu đoàn địch vào đây để tiêu diệt và kết thúc chiến dịch.
Các binh lính của Lữ đoàn 173 Hoa Kỳ tại Đắc Tô năm 1967.
Theo hồi ký Chiến trường mới của tướng Nguyễn Hữu An, Sư đoàn 1 đã dự kiến sẵn tình huống: Do các trận đánh của những đơn vị phía trước dẫn dụ địch, chúng có thể đổ bộ xuống mấy cái nương ở sườn điểm cao 875. Khi đã đổ bộ xuống, tất yếu địch sẽ mò lên đỉnh chiếm điểm cao. Khi đó quân ta chốt trên điểm cao sẽ chặn chúng đồng thời lực lượng lớn của Trung đoàn 174 sẽ tấn công vào sườn phía sau của địch. Đó là nét chính của chiến thuật “vận động kết hợp chốt” mà Sư đoàn 1 dự định thực hiện.
Trong lúc ta đang triển khai lực lượng thì Mỹ cũng đổ quân xuống một số nơi và qua hành động của chúng, phía ta nhận định Mỹ đã đoán được khu vực mở chiến dịch của ta. Bộ chỉ huy chiến dịch thở phào vì không phải khổ công dụ chúng ra, chúng đã tự ra.
Ngày 3/11, Mỹ đổ 1 tiểu đoàn xuống dãy Ngọc Bơ Biêng và tiến lên trận địa chốt của Tiểu đoàn 6 (Trung đoàn 320) nhưng bị quân ta đánh lui.
Pháo của quân Mỹ bắn lên đồi trong chiến dịch Đắc Tô.
Ngày 4/11, Lữ đoàn 173 và Tiểu đoàn 3 của Lữ đoàn 1 quân Mỹ đến Tân Cảnh. Đến ngày 6/11 thì một bộ phận Lữ đoàn 173 giao chiến với Tiểu đoàn 9 (Trung đoàn 66) quân ta. Trong những ngày sau đó, quân Mỹ đột kích mạnh và chiếm được một số vị trí trong khu vực có Sư đoàn 1 của ta.
Lữ đoàn 173 Mỹ sau khi lần lượt đổ quân xuống Cao điểm 823, 845, 882 trên dãy Ngọc Cam Liệt, bắt đầu tiến công vào sườn phải Sư đoàn 1, để tiến lên chiếm cao điểm 875.
Nhưng ngày 11/11, Tiểu đoàn 4 của Lữ đoàn 173 lọt vào ổ phục kích của Tiểu đoàn 7 và Tiểu đoàn 8 thuộc Trung đoàn 66 nên bị thiệt hại nặng.
Trận này được hồi ký của tướng An kể lại: “Ngày 11/11 địch dùng tiểu đoàn 4 (thiếu 1 đại đội) thuộc lữ 173 từ điểm cao 823 nống ra phía Tây. Tiểu đoàn 7 (Trung đoàn 66) đã bố trí sẵn ở hướng đó. Nhận được tin địch ra, Trung đoàn 66 cho Tiểu đoàn 8 xuất kích phối hợp với Tiểu đoàn 7. Sau một giờ bốn mươi lăm phút ta đã tiêu diệt gọn cánh quân này.
Phán đoán địch sẽ đổ quân xuống bãi trống ở cách nơi vừa xảy ra trận đánh khoảng hơn 1.000m để chi viện cho Tiểu đoàn 4 Mỹ và giải quyết hậu quả, Trung đoàn 66 đã nhanh chóng đưa Tiểu đoàn 8 về ngay nơi đó phục kích. Quả nhiên tình huống diễn ra đúng như vậy. Khoảng ba bốn chục chiếc trực thăng chở hai đại đội của Tiểu đoàn 1 (thuộc Lữ 173) tới, tiếng máy bay nổ inh tai nhức óc, vài chiếc đã tiếp đất, vài chiếc đang treo lơ lửng trên không cách mặt đất vài trăm mét, còn hàng chục chiếc khác đang vòng lượn xuống thấp dần. Tiểu đoàn 8 đã dùng toàn bộ hỏa lực liên thanh đồng loạt bắn vào máy bay địch. Ngay từ phút đầu đã có nhiều máy bay bốc cháy. Kết quả 7 chiếc rơi và bốc cháy tại chỗ, hàng chục tên Mỹ chết thui trong máy bay. Số quân đã ra khỏi máy bay hoảng hốt tháo chạy.
Anh em Tiểu đoàn 8 truy kích tiêu diệt gần hết, hàng trăm xác địch bỏ lại ngổn ngang trên trận địa. Buổi tối, qua đài thu thanh bán dẫn, tôi nghe đài BBC bình luận, đại ý: Lữ dù 173 Hoa Kỳ là một đơn vị có truyền thống gan góc, một đơn vị sừng sỏ chưa hề biết thua trận là gì, lần đầu tiên đã chịu tháo chạy trước quân Việt cộng”.
Ngày 27/11/1967, khi quân ta đã rút đi, lính Mỹ đang đứng tôn vinh các đồng đội thiệt mạng ở điểm cao 875.
Nhưng đó chưa phải điều tệ nhất
Sau trận thiệt hại nói trên, Mỹ tiếp tục đổ quân xuống điểm cao 845 nhưng không bị chặn đánh vì ta muốn dụ chúng vào điểm cao 875. Tướng An viết: “Chúng tôi chủ trương cho bọn địch ở 845 sống yên ổn để làm mồi nhử địch vào sâu hơn. Bởi 845 không có giá trị gì về chiến thuật. Nếu muốn giữ 845 địch nhất định sẽ chiếm các điểm cao 882 và 875, vì mỗi điểm cao chỉ cách nhau khoảng hơn một trăm mét có thể khống chế lẫn nhau. Một lần nữa bọn Mỹ lại bị ta dắt mũi”.
Trong khi đó, cả 3 tiểu đoàn của Trung đoàn 174 đã hoàn tất mọi chuẩn bị để chờ quân Mỹ chui đầu vào rọ ở điểm cao 875.
Quả như dự đoán, trong ngày 13 và 14, địch kéo sang đánh điểm cao 882 nhưng bị Tiểu đoàn 3 của Trung đoàn 174 đẩy lùi nhiều đợt.
Đến lúc này, chiến trường đã thu hẹp vào quanh điểm cao 875. Sở chỉ huy tiền phương Sư đoàn 1 di chuyển về gần sát sở chỉ huy Trung đoàn 174. Trong khi đó vào ngày 17/11, Mỹ đã lần lượt tung hết Lữ 173 và phần lớn Sư đoàn 4 cùng một số đơn vị khác vào khu vực này.
Ngày 18, một tiểu đoàn của Lữ 173 mò lên điểm cao 875 đã đụng độ với bộ phận chốt của ta và bị thương vong 90 người phải lui về chỗ cũ.
Vào lúc này, cả Tiểu đoàn 1 và Tiểu đoàn 2 của Lữ 173 đã ở cao điểm 875. Bộ tư lệnh chiến dịch nhận định thời cơ thực hiện quyết tâm đã tới.
Ngày 19 và 20 địch tập trung bom, pháo bắn phá dữ dội vào cao điểm 875. Sau mỗi đợt hỏa lực chuẩn bị, bộ binh Mỹ xông lên nhưng đều bị quân ta đánh dạt xuống. Trong 2 ngày, ta đã đẩy lùi 7 đợt xung phong của địch.
Điểm cao 875 bị quân Mỹ bắn phá dữ dội biến thành ngọn đồi trọc.
Đơn vị giữ chốt của ta được lệnh khống chế không cho quân Mỹ lên lấy xác để buộc chúng phải mở một cuộc tấn công để giải quyết số thương vong cũ. Đúng như dự kiến của ta, Tiểu đoàn 2 của Lữ 173 đã mở một cuộc tấn công lên. Nhưng lần này nó bị 2 tiểu đoàn của quân ta đánh vòng từ phía sườn và sau 3 tiếng đồng hồ quyết liệt, Tiểu đoàn 2 của Lữ 173 bị tiêu diệt.
Như con bạc khát nước, Mỹ đổ thêm quân xuống nhưng ta đã bố trí hỏa lực khống chế các bãi đổ bộ, trong suốt buổi chiều 20/11, Mỹ mất 8 trực thăng rơi tại chỗ mà không đổ được tên lính nào xuống.
Trong cả ngày 21/11, Mỹ cho các loại bom pháo thi nhau bắn vào cao điểm 875 định hủy diệt chốt của ta. Chiều tối ngày 21, Mỹ xua quân đánh lên chốt và chiếm được một đoạn chiến hào. Hai bên đánh giáp lá cà quyết liệt suốt mấy giờ. Sau cùng quá mệt mỏi, binh lĩnh của cả hai bên nằm ngủ cách nhau vài chục mét. Sáng sớm ngày 22, quân ta phản kích, dùng lựu đạn và tiểu liên đẩy địch xuống giành lại đoạn chiến hào. Đến 9h sáng địch lại xung phong chọc thủng được trận địa chốt của ta.
Đến lúc này, chỉ huy chiến dịch nhận định ta đã đạt được mục tiêu đề ra với kết quả diệt gọn 2 tiểu đoàn của Lữ 173 và đánh thiệt hại nặng các tiểu đoàn khác của Mỹ. Tinh thần binh sỹ ta vẫn hăng hái nhưng cơ sở vật chất đã cạn. Do vậy chỉ huy quyết định kết thúc chiến dịch. Đêm 22/11 tướng Nguyễn Hữu An hạ lệnh cho các đơn vị của Sư đoàn 1 rút khỏi khu vực tác chiến, chỉ để lại một bộ phận hỏa lực khống chế không cho địch lấy xác ở cao điểm 875 và một bộ phận các đơn vị của Trung đoàn 66, 320 ngăn cản không cho địch đánh lên cao điểm 875. Các đơn vị này sẽ rút sau khi hoàn thành nhiệm vụ.
Lính Mỹ ở điểm cao 875 ngày 27/11/1967 sau khi quân ta đã rút đi.
Quân ta đã rút lui bí mật, an toàn. 36 giờ sau khi ta rút, lính Mỹ mới lên được chốt 875. Kết quả, theo Wikipedia, chỉ riêng trận đánh ngày 20/11 ở điểm cao 875, Mỹ có 123 lính chết và 252 lính khác bị thương trong tổng số 570 lính tham chiến. Đây có lẽ là trận đánh hao quân nhất của Mỹ trong chiến tranh Việt Nam.
Phía Mỹ cũng công bố họ diệt 1200 binh sỹ của Việt Nam nhưng con số này bị đánh giá là phóng đại vì Mỹ thực tế lính Mỹ chỉ thu được 94 vũ khí cộng đồng và 275 vũ khí cá nhân của quân đội Việt Nam.
Trần Vũ
