Luật trưng cầu ý dân: 'Trọng dân, tin dân, dựa vào dân'

mitdac1 mitdac1 @mitdac1

Luật trưng cầu ý dân: 'Trọng dân, tin dân, dựa vào dân'

Nói tới tầm quan trọng của Dự án Luật Trưng cầu ý dân, ông Nguyễn Văn Quyền Chủ tịch Hội Luật gia Việt Nam cho biết luật sẽ giúp phát huy dân chủ và quyền làm chủ của nhân dân.

28/05/2015 01:36 PM
259

Phát huy quyền dân chủ và quyền làm chủ của nhân dân

“Việc xây dựng Luật Trưng cầu ý dân (TCYD) góp phần thiết thực vào việc phản ánh và phát huy giá trị tư tưởng trọng dân, tin dân, dựa vào dân và lấy dân làm gốc trong truyền thống quý báu của dân tộc” - ông Nguyễn Văn Quyền - Chủ tịch Hội Luật gia Việt Nam nhấn mạnh tại phiên họp sáng ngày 28/5, Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XIII.

   - Ảnh 1

Ông Nguyễn Văn Quyền, Chủ tịch Hội Luật gia Việt Nam đọc tờ trình Dự án Luật Trưng cầu ý dân sáng 28/5 tại Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XIII (ảnh Thành Long)

Chủ tịch Hội Luật gia Việt Nam cho biết, phát huy dân chủ và quyền làm chủ của nhân dân, mở rộng các hình thức dân chủ trực tiếp, việc xây dựng Luật TCYD được xác định trong nhiều văn kiện quan trọng của Đảng và Nhà nước như Văn kiện Đại hội XI của Đảng, Nghị quyết số 48-NQ/TW ngày 24/5/2005 của Bộ Chính trị, Hiến pháp 1946 và các bản Hiến pháp 1959, 1980, 1992, 2013 đều có quy định về TCYD.

Việc ban hành Luật TCYD là cần thiết để kịp thời thể chế hóa chủ trương, đường lối của Đảng, cụ thể hóa các quy định của Hiến pháp năm 2013 và hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam.

Theo đó, trọng dân, tin dân, dựa vào dân, lấy dân làm gốc là một trong những tư tưởng được thể hiện rõ trong truyền thống quý báu của dân tộc Việt Nam, trong Tư tưởng Hồ Chí Minh và trong đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước ta.
Trong những năm vừa qua, phương châm “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra” đã được phổ biến và thực hiện ngày càng rộng rãi trong cuộc sống.

Chính vì vậy, việc xây dựng Luật TCYD góp phần thiết thực vào việc phản ánh và phát huy giá trị tư tưởng và truyền thống đó, tạo khuôn khổ pháp lý cho người dân tham gia chủ động, tích cực, đông đảo và quyết định vào các công việc của Nhà nước và xã hội.
Đây là vấn đề phù hợp với bản chất dân chủ xã hội chủ nghĩa, góp phần xây dựng nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân.

Theo Chủ tịch Hội Luật gia Việt Nam, trưng cầu ý dân là một phương thức để người dân trực tiếp thể hiện ý chí và quyền lực của mình đối với các vấn đề quan trọng của đất nước trong từng thời điểm cụ thể.

Bởi thực tiễn đã cho thấy, từ khi thành lập nước đến nay, nhất là từ sau năm 1976, sau khi đất nước thống nhất về mọi mặt, việc tổ chức lấy ý kiến nhân dân đối với các chủ trương, chính sách, pháp luật trước khi ban hành đã được triển khai; việc tham vấn chuyên gia và thực hiện phản biện xã hội cũng đã được mở rộng; việc công khai các dự thảo văn bản luật và chính sách được coi là nguyên tắc ban hành văn bản Quy phạm pháp luật và hoạch định chính sách.

Tuy nhiên, thực tiễn cũng cho thấy, kết quả của các hoạt động lấy ý kiến nhân dân, để nhân dân quyết định trực tiếp đối với những vấn đề trọng đại về quốc kế dân sinh cũng còn rất nhiều hạn chế, một trong những nguyên nhân là cho đến nay nước ta vẫn chưa có thể chế pháp lý rõ ràng về TCYD, mặc dù TCYD luôn là một quy định pháp lý hiến định.

Được biết, để triển khai xây dựng Dự án Luật, Hội Luật gia Việt Nam đã thành lập ban soạn thảo, tổ biên tập, ban hành kế hoạch xây dựng dự án Luật, tổ chức hàng chục cuộc họp, hội thảo khoa học trong nước và quốc tế. Tổ chức khảo sát ý kiến tại một số nước và khảo sát ý kiến một số vấn đề về TCYD tại 63 tỉnh/thành phố trực thuộc Trung ương…

Dự án Luật TCYD gồm 9 chương, 56 Điều, điều chỉnh việc trưng cầu ý dân; nguyên tắc trưng cầu ý dân; những vấn đề đề nghị trưng cầu ý dân; quyền kiến nghị trưng cầu ý dân; thẩm quyền quyết định và tổ chức trưng cầu ý dân; trình tự, thủ tục tổ chức trưng cầu ý dân; kết quả và hiệu lực của kết quả trưng cầu ý dân.

Theo tờ trình Dự án luật, hiện nay vẫn có 3 ý kiến khác nhau về các cơ quan, tổ chức phục trách TCYD. Đa số ý kiến cho rằng, phù hợp với quy định của Hiến pháp và Luật Tổ chức Quốc hội, đồng thời để các cơ quan phụ trách trưng cầu ý dân được tổ chức gọn nhẹ, không nên tổ chức bộ máy mới vì việc trưng cầu ý dân là hoạt động không thường xuyên.

Do đó, việc tổ chức trưng cầu ý dân sẽ do Ủy ban thường vụ Quốc hội tự mình trực tiếp thực hiện và chỉ đạo việc tổ chức trưng cầu ý dân trên toàn quốc, Chính phủ là cơ quan phối hợp với Ủy ban thường vụ Quốc hội trong tổ chức trưng cầu ý dân, cơ quan giúp việc cho Ủy ban thường vụ Quốc hội thì tùy từng cuộc trưng cầu ý dân cụ thể sẽ do Ủy ban thường vụ Quốc hội phân công hoặc thành lập bộ phận giúp việc; việc tổ chức trưng cầu ý dân ở địa phương sẽ giao cho Ủy ban nhân dân các cấp thực hiện.

Một số ý kiến cho rằng, Ủy ban thường vụ Quốc hội cần thành lập Ủy ban trưng cầu ý dân trung ương để giúp Ủy ban thường vụ Quốc hội tổ chức trưng cầu ý dân và chấm dứt hoạt động sau khi hoàn thành nhiệm vụ.

Ủy ban trưng cầu ý dân trung ương được thành lập với cơ cấu hợp lý, thời gian thành lập nhanh, các đại diện tham gia hoạt động kiêm nhiệm để thực hiện các nhiệm vụ chuyên biệt và có tính đặc thù riêng của trưng cầu ý dân.

Một số ý kiến khác cho rằng, nên giao cho Hội đồng bầu cử quốc gia và các tổ chức phụ trách bầu cử ở địa phương tổ chức trưng cầu ý dân để tránh thành lập thêm bộ máy.

Tuy nhiên, Điều 117, khoản 1 Hiến pháp 2013 quy định “Hội đồng bầu cử quốc gia là cơ quan do Quốc hội thành lập, có nhiệm vụ tổ chức bầu cử đại biểu Quốc hội; chỉ đạo và hướng dẫn công tác bầu cử đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp”.

Như vậy, Hội đồng bầu cử trung ương không có thẩm quyền tổ chức trưng cầu ý dân, mà việc tổ chức trưng cầu ý dân do Ủy ban thường vụ Quốc hội thực hiện.

Hơn nữa, trưng cầu ý dân có đặc thù riêng, tính chất của cuộc trưng cầu ý dân khác với bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân dân, thủ tục ngắn gọn hơn một cuộc bầu cử, do vậy không thể giao cho Hội đồng bầu cử quốc gia và các tổ chức phụ trách bầu cử ở địa phương thực hiện.

Cần thiết ban hành Luật trưng cầu ý dân

Trình bày báo cáo thẩm tra dự án Luật TCYD, ông Phan Trung Lý – Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Quốc hội cho biết, UBPL tán thành với sự cần thiết ban hành Luật trưng cầu ý dân nhằm kịp thời cụ thể hóa quy định của Hiến pháp năm 2013, tạo cơ sở pháp lý cho người dân tham gia vào các công việc của Nhà nước, trực tiếp thể hiện quyền làm chủ của mình đối với các vấn đề quan trọng của đất nước.

   - Ảnh 2

Ông Phan Trung Lý – Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Quốc hội (ảnh Thành Long)

Dự án Luật TCYD đã được chuẩn bị công phu, cơ quan soạn thảo đã tổ chức nhiều cuộc hội thảo, tọa đàm khoa học, tham khảo ý kiến của các chuyên gia và kinh nghiệm quốc tế về trưng cầu ý dân.

Hồ sơ trình dự án Luật TCYD đầy đủ, đáp ứng các yêucầu theo quy định của Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật.

Về phạm vi điều chỉnh của dự thảo Luật, theo ông Phan Trung Lý, trên cơ sở ý kiến thẩm tra sơ bộ của Thường trực Ủy ban pháp luật, dự thảo Luật đã được chỉnh lý, hoàn thiện để làm rõ nhiều vấn đề thuộc phạm vi điều chỉnh như bổ sung quy định về những trường hợp không tổ chức trưng cầu ý dân, bổ sung thẩm quyền, trách nhiệm của Quốc hội, Ủy ban thường vụ Quốc hội trong việc trưng cầu ý dân. Vì vậy, UBPL cơ bản tán thành phạm vi điều chỉnh của dự thảo Luật.

Về phạm vi trưng cầu ý dân, theo ông Phan Trung Lý, dự thảo Luật quy định các cuộc trưng cầu ý dân được thực hiện trên phạm vi cả nước (Điều 7).

UBPL tán thành với nội dung quy định của dự thảo Luật vì điều này thống nhất với thẩm quyền quyết định trưng cầu ý dân là thuộc về Quốc hội đã được quy định trong Hiến pháp và Luật tổ chức Quốc hội; đồng thời phù hợp với nguyên tắc các vấn đề được đưa ra trưng cầu ý dân phải là các vấn đề có tầm quan trọng lớn, ảnh hưởng đến lợi ích chung của quốc gia, quyền và lợi ích hợp pháp của đông đảo nhân dân trong xã hội.

Báo cáo thẩm tra cũng đề nghị trong Luật chỉ quy định phạm vi trưng cầu ý dân trên toàn quốc mà không tiến hành ở phạm vi địa phương.

Về chủ thể có quyền đề nghị trưng cầu ý dân (Điều 13), báo cáo thẩm tra của UBPL đề nghị quy định chủ thể có quyền đề nghị trưng cầu ý dân như phương án 1 của dự thảo Luật (Ủy ban thường vụ Quốc hội, Chủ tịch nước, Chính phủ hoặc ít nhất một phần ba tổng số đại biểu Quốc hội có quyền đề nghị trưng cầu ý dân).

167/214 quốc gia đã có luật, quy định pháp lý về Luật TCYD

Theo phần trình bày của Chủ tịch Hội Luật gia Việt Nam, TCYD đã được thừa nhận rộng rãi như là một trong những giá trị của dân chủ trực tiếp trong xã hội hiện đại và rất nhiều nước đã ban hành Luật TCYD. Cho đến nay đã có 167/214 (khoảng 78%) quốc gia và vùng lãnh thổ có luật hoặc các quy định pháp lý về TCYD.

Trong bối cảnh Việt Nam hội nhập ngày càng sâu rộng về kinh tế và chính trị với các nước trong khu vực và trên thế giới, việc ban hành Luật Trưng cầu ý dân là cần thiết, tạo điều kiện để nhân dân có thể tham gia sâu hơn, có tính quyết định với tư cách chủ thể vào những vấn đề quan trọng của đất nước, xây dựng đất nước công bằng, dân chủ, văn minh, góp phần bảo đảm sự phát triển bền vững của Việt Nam trong quá trình hội nhập quốc tế.


Anh Đức - Văn Chương

Hỏi đáp, bình luận, trả bài:
*địa chỉ email của bạn được bảo mật

Hot nhất
Top xink
Bộ sưu tập
Chợ xink
Thanh lý