Thực trạng đó một lần nữa lại được hâm nóng nghị trường trong phiên họp thứ 32 ủy ban Thường vụ Quốc hội mới đây về tình hình giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân năm 2014. Các ĐBQH đã thẳng thắn đề cập đến những hạn chế, tồn tại, đặc biệt là trong công tác bố trí cán bộ tiếp dân của quy trình được coi như "gác cửa" này.
Ủy viên ủy ban Tư pháp Quốc hội Đỗ Văn Đương dẫn chứng: "Trong vụ ông Nguyễn Thanh Chấn, nếu chúng ta giải quyết khiếu nại từ năm đầu thì đâu phải đến 10 năm sau ông Chấn mới được giải oan?!". Theo ông Đương, ở một số cơ quan có hiện tượng người năng lực kém thì sắp xếp vào các vị trí tiếp dân, tiếp nhận khiếu nại tố cáo. "Tại sao người có năng lực lại không vào khâu này? Phải chăng vì không có tiền?", vị ĐBQH này nêu nghi vấn.
Câu hỏi đặt ra là làm thế nào để khắc phục những tồn tại, yếu kém của công tác tiếp dân hiện nay để từ đó tạo niềm tin của nhân dân đối với các cơ quan công quyền? PV đã có cuộc trao đổi với nhiều chuyên gia tâm huyết về vấn đề đang được người dân quan tâm.
ĐBQH Nguyễn Bá Thuyền, ủy viên ủy ban Pháp luật của Quốc hội: Phải "thay máu" cán bộ mới mong giảm khiếu nại, tố cáo
ĐBQH Nguyễn Bá Thuyền.
Nhận định của ĐBQH Đỗ Văn Đương đã nêu lên một thực tế đang tồn tại trong công tác tiếp dân, giải quyết khiếu nại hiện nay. Đó là năng lực của không ít cán bộ, công chức làm công tác này còn yếu kém cả về trình độ và phẩm chất đạo đức. Thậm chí, ở một số nơi, cán bộ năng lực kém, được xếp vào các vị trí tiếp dân, tiếp nhận khiếu nại tố cáo.
Mọi công dân đều có quyền phát biểu ý kiến mà mình quan tâm, những việc mà mình bị xâm hại. Luật cũng đã quy định rõ trách nhiệm của cơ quan công quyền khi tiếp dân. Khi công dân đến trụ sở tiếp dân, họ đều có mục đích, nguyện vọng rất rõ ràng, vì thế trách nhiệm của người đứng đầu trong tiếp dân phải hết sức cụ thể. Kết quả tiếp dân cũng sẽ ảnh hưởng rất nhiều đến công tác khiếu nại, tố cáo. Làm tốt công tác này sẽ giải tỏa được rất nhiều bức xúc của người dân. Thế nên, những người làm công tác tiếp dân phải có đủ trình độ, đạo đức.
Một thực tế cần thẳng thắn nhìn nhận, là việc giải quyết khiếu nại, tố cáo kém hiệu quả có nhiều nguyên nhân, trong đó phải kể đến hiện tượng cán bộ không giải quyết tới nơi tới chốn, chưa hết tinh thần trách nhiệm, vừa thiếu năng lực lại không có tâm. Số lượng khiếu nại vượt cấp, người dân tụ tập kéo lên Trung ương ngày càng tăng. Thực trạng này cho thấy, người đứng đầu các cấp ở địa phương chưa làm tròn trách nhiệm, chưa hợp lòng dân. Theo tôi, để xảy ra khiếu kiện, tố cáo nhiều cũng cần phải xem xét trách nhiệm người đứng đầu các địa phương.
Bên cạnh đó, việc phân cấp, phân quyền không rõ ràng, dẫn đến nhiều vụ việc chính quyền địa phương đã hết thẩm quyền, khi chuyển lên cấp cao hơn cũng không biết đúng sai lại chuyển ngược lại địa phương. Nếu cứ lòng vòng như vậy biết bao giờ vấn đề của người dân khiếu nại mới được giải quyết? Có những việc chính quyền không chịu giải quyết, cán bộ bảo dân không đồng ý thì kiện ra tòa, mà tòa hành chính là dân kiện quan, tâm lý đã vậy nên không ai buồn đi kiện.
Một nguyên nhân cần kể đến là do cơ chế chính sách của chúng ta thay đổi thường xuyên dẫn đến việc khiếu kiện ngày càng gia tăng. Đặc biệt trong lĩnh vực đất đai, mấy năm gần đây rất nổi cộm và phức tạp. Do đó, cần phải có những cán bộ đủ năng lực, đạo đức ngồi vào vị trí này sẽ giảm bớt khiếu nại. Cần phải có sự thay đổi quan trọng về nhân sự đối với đội ngũ cán bộ mới mong giảm khiếu nại, tố cáo.
TS. Ngô Thành Can (Học viện Hành chính Quốc gia): “Cứ làm đơn chán đi, kiểu gì chẳng quay về đây”(!)
TS. Ngô Thành Can.
Chỉ cần nhìn vào lượng người kéo lên các cơ quan Trung ương khiếu kiện sẽ thấy người dân có hài lòng với đội ngũ tiếp dân hay không. Tôi hoàn toàn đồng ý với quan điểm của đại biểu Đỗ Văn Đương.
Luật Tiếp công dân quy định: Tổng Thanh tra Chính phủ, Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ trực tiếp tiếp công dân tại trụ sở tiếp công dân ở Trung ương ít nhất 1 ngày/tháng. Bộ trưởng, Chủ tịch UBND cấp tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương phải trực tiếp tiếp công dân ít nhất 1 ngày/tháng. Chủ tịch UBND cấp quận, huyện, thị xã, TP thuộc tỉnh ít nhất 2 ngày/tháng và với cấp xã ít nhất 1 ngày/tuần. Những người đứng đầu các cơ quan này sẽ thực hiện việc tiếp công dân đột xuất trong trường hợp vụ việc gay gắt, phức tạp, có nhiều người tham gia; vụ việc nếu không xem xét, chỉ đạo kịp thời có thể gây ra hậu quả nghiêm trọng hoặc có thể dẫn đến hủy hoại tài sản Nhà nước...
Quy định là thế nhưng cái khó ở chỗ bố trí lịch của các vị lãnh đạo, nhất là cấp tỉnh và cấp Bộ. Khi bố trí lại lịch, mặc dù phải thông báo trước 5 ngày nhưng vẫn gây phiền hà cho dân. Kinh nghiệm một số nơi cho thấy phải kết hợp cả hai phương pháp là bố trí ngày tiếp công dân với hẹn lịch, nhất là đối với những nội dung được cho là quan trọng, bức xúc, cần giải quyết sớm mà đã có những cuộc tiếp từ trước. Cần có sự linh hoạt nhất định, đảm bảo "việc gì có lợi cho dân, phải làm hết sức".
Việc bố trí cán bộ vào vị trí này hiện cũng chưa có quy định cụ thể, thường dựa vào tính cách phù hợp như mềm mỏng, nhã nhặn, biết kiềm chế. Chính vì thế mà có cán bộ tiếp dân ăn nói vòng vo, ấp úng, thiếu hiểu biết dẫn đến những vụ việc đơn giản trở nên phức tạp và khiến người dân bức xúc hơn.
Ví dụ khi người dân bức xúc gửi khiếu nại lên cấp huyện, nhưng không giải quyết, người dân lại gửi lên tỉnh, rồi Trung ương. Cấp trên thấy đơn thư vượt cấp lại gửi về huyện. Tôi còn nghe phản ánh, có lãnh đạo cơ sở vô tư nói: "Cứ làm đơn chán đi, kiểu gì chẳng quay về đây"(?!).
Có đơn vị nhận đơn thư khiếu kiện mà không có thẩm quyền, hay nói đúng hơn không dám giải quyết ngay mà phải xin ý kiến tập thể, ý kiến của lãnh đạo. Nhiều trường hợp người dân khiếu nại những vụ việc liên quan đến lợi ích cá nhân, nhóm người có quyền lực thì việc khiếu nại của người dân khó mà được giải quyết, thậm chí còn bị "ỉm đi". Dân làm gì sai thì xử lý đến nơi đến chốn nhưng cán bộ làm sai, cơ quan Nhà nước làm sai thì chẳng mấy khi xử lý. Theo tôi, cần đánh giá lại về công tác cán bộ trong giải quyết khiếu nại tố cáo thì mới nâng cao trách nhiệm được.
Muốn có chất lượng tốt thì pháp luật phải quy định chặt chẽ, để người thực thi và công dân dễ thực hiện, khó áp dụng kiểu "lươn lẹo". Người sử dụng pháp luật phải công tâm, thành ý và hiểu luật. Hơn nữa, cán bộ tiếp dân phải có trách nhiệm với công việc được giao, tận tụy với dân, hiểu biết pháp luật, đặc biệt là phải đặt mình vào vị trí của người dân để kiên trì, chia sẻ, trân trọng, lắng nghe ý kiến của nhân dân...
Luật sư Lê Đức Tiết, Phó Chủ nhiệm Hội đồng tư vấn Dân chủ - Pháp luật, ủy ban Trung ương mặt trận tổ quốc Việt Nam: Đừng ngồi đợi dân đến
Luật sư Lê Đức Tiết.
Cán bộ ngồi tại trụ sở nghe phản ánh tình hình thì làm sao hiểu được dân? Hiện tại, ở một số nơi có những cán bộ né tránh việc tiếp hoặc đối thoại với dân vì không trả lời nổi các thắc mắc, chất vấn có cơ sở pháp lý rõ ràng của dân. Đó chính là tồn tại của khâu sắp xếp cán bộ.
Khi có sự đối thoại trực tiếp, chân thành của người đứng đầu chính quyền, mặt trận với dân thì những vụ khiếu kiện sẽ nhanh chóng được giải quyết. Việc mấu chốt là người đứng đầu phải "vi hành" xuống dân. Vừa rồi lãnh đạo bộ Giao thông Vận tải "vi hành", phát hiện ra nhiều vụ việc liên quan đến sai phạm trong ngành mình quản lý và xử lý dứt điểm. Nói điều này để thấy việc bộ GTVT làm được và hiệu quả thì các đơn vị, bộ ban ngành khác hoàn toàn có thể làm được.
Về mặt trách nhiệm, luật cũng đã quy định rất rõ ràng. Nhưng hiện nay do tình trạng kiêm nhiệm quá nhiều nên nhiều khi người đứng đầu không thực hiện tiếp công dân theo quy định. Những người tiếp công dân thì lại không có thẩm quyền giải quyết vụ việc. Điều bàn đến ở đây là trách nhiệm người đứng đầu không rõ ràng. Trong nhiều vụ việc, ví dụ để tình trạng tai nạn giao thông gia tăng, người đứng đầu phải chịu trách nhiệm, thế nhưng đến nay chưa có ai phải chịu trách nhiệm cả.
Theo tôi, với vai trò của mình, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cần chủ động tiếp xúc với dân, không ngồi đợi dân đến. Bên cạnh đó, cần đổi mới công tác tiếp dân, vì đây là khâu đầu tiên của quy trình hoạt động bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng, hợp pháp của dân. Cùng với đó, Mặt trận phải kịp thời phản ánh đầy đủ, trung thực các nguyện vọng bức xúc của nhân dân với Đảng và Nhà nước để đưa ra cách giải quyết kịp thời nhất.
Vũ Phương - Quang Sơn - Anh Văn
Xem thêm video clip : Clip: Chủ xe xế hộp đánh tới tấp nam thanh niên