1
Những ngày qua, chuyện xét tặng danh hiệu NSƯT, NSND trở thành chủ đề ‘nóng’ trên mặt báo, các diễn đàn xã hội khi có nhiều nghệ sĩ tên tuổi như Chí Trung, Minh Hằng,…bị gạt ra khỏi danh sách xét duyệt chỉ vì thiếu ‘huy chương’. Xung quanh những tranh cãi về vấn đề này, mới đây báo điện tử Người đưa tin đã nhận được bức ‘tâm thư’ của NSƯT Minh Thu gửi tới các nghệ sĩ từng ‘trượt vỏ chuối’.
Nguyên văn bức 'tâm thư' của NSƯT Minh Thu:
Thân gửi các bạn đồng nghiệp NSƯT Xuân Hinh, Thành Lộc, Chí Trung, Khắc Tư, Thanh Ngoan, Minh Hằng,… cùng các nghệ sĩ thực sự xứng danh mà không được phong tặng NSND.
Chọn con đường làm Chèo là chấp nhận ‘cái sự nghèo’
Tôi biết từ lâu tên tuổi và tài năng của các anh chị đã được bạn bè, đồng nghiệp công nhận và đông đảo công chúng mến mộ. Thế nhưng cũng như tôi, qua mấy mùa xét duyệt danh hiệu, chúng ta đều ‘trượt vỏ chuối’ vì chưa đủ tiêu chuẩn.
Hãy cứ thử làm một cuộc trắc nghiệm tham khảo ý kiến của cả Làng Chèo hay toàn ngành sân khấu Việt Nam, thậm chí cả ý kiến của đông đảo công chúng nữa xem tôi và các bạn có xứng đáng là NSND hay không? Tôi chắc chắn câu trả lời sẽ là: Các anh chị quá xứng đáng!
NSƯT Minh Thu.
Tôi và các bạn, chúng ta đều sống hết mình cho nghệ thuật mà chẳng bao giờ toan tính thiệt hơn cho mình, lại càng không làm điều gì có tội với nghề Tổ, với công chúng. Ấy vậy mà…Như tôi đây, hơn 40 năm yêu và làm Chèo bằng cả sự tâm huyết, niềm đam mê của 3 đời cha truyền con nối, rồi đến cả đời cháu cũng lại làm Chèo.
Người ta bảo nghệ sĩ có danh là có giá, nhưng có lẽ câu nói ấy chỉ dành cho những nghệ sĩ thuộc loại hình sân khấu ca nhạc. Còn những nghệ sĩ dân tộc như chúng ta thì cái giá nào có đáng gì.
Vẫn biết rõ rằng nếu chọn con đường làm Chèo là phải chấp nhận ‘cái sự nghèo’ bởi không phải ai cũng hiểu và yêu Chèo. Diễn ít thì tiền ít, bồi dưỡng lại thấp đủ sống là tốt rồi nói gì đến chuyện khá giả. Nếu không biết năng động một chút thì có khi còn thiếu ăn như một số bạn bè đồng môn của tôi vậy.
Đến như cha tôi, NSND Nguyễn Mạnh Tuấn, người được bạn nghề và công chúng yêu mến gọi với cái tên ‘Ông Vua hề Chèo’. Nghe thì tưởng ‘Ông Vua hề’ ấy chắc phải giàu có lắm. Thế nhưng, tài sản duy nhất mà ông để lại cho mẹ con chúng tôi chỉ là một căn hộ tập thể vẻn vẹn hơn 80m2, tầng áp chót, không thang máy ở Nghĩa Tân. Một khu nhà đã quá cũ từ thời bao cấp.
Với tấm thân gầy guộc, chưa nổi 50 kg vậy mà hàng ngày, ông vẫn leo lên xuống gần 10 bậc thang để rồi vừa đi vừa thở. Thế mà vẫn cứ yêu đời và làm nghề cho đến hơi thở cuối cùng. Bạn bè đến chơi, thăm cụ nhìn căn nhà xuyền xoàng chỉ biết lắc đầu mà nói đúng là ‘Nghệ sĩ vô sản’.
Trong khi đó, không ít người, mới chỉ làm đến chức vụ Giám đốc của một cơ quan nhà nước thôi mà họ đã kịp thu vén cho mình vài căn hộ khang trang rồi. Đời vốn là vậy mà ‘Kẻ ăn không hết người lần không ra’.
Gác lại chuyện của Cha, còn tôi trong suốt hơn với 40 năm sống với nghệ thuật Chèo trên sân khấu, tôi đã gặt hái được 7 tấm huy chương (5 vàng – 2 bạc) và còn hàng chục giải thưởng khác nữa. Trong đó, có cả giải Quốc tế cho thành tích đã dàn dựng 1 chương trình nghệ thuật cho đoàn dân gian UNESCO Việt Nam đi tham dự liên hoan văn hóa tại Hàn Quốc, được đánh giá là chương trình đặc sắc nhất trong số 72 nước tham dự. Ấy vậy mà, họ cũng bảo là giải này không được tính! Người có trách nhiệm thì nói vậy, nhưng tôi luôn tự hào vì những thành tích ấy không phải nghệ sĩ sân khấu nào cũng có thể làm được.
Ngày nay, những chuyện bất bình trong giới văn nghệ sĩ chúng ta đâu còn là chuyện hiếm thấy. Nó đã trở thành chuyện thường nhật ở khắp mọi nơi, mọi lúc, quán nước, vỉa hè…Đâu đâu cũng bàn tán xôn xao, đặc biệt là sau mỗi đợt bình xét danh hiệu nghệ sĩ.
Theo đúng quy định: 2 HCV là được NSƯT và sau 5 năm đạt 2 HCV nữa sẽ được phong tặng NSND. Có nghĩa là, 4 HCV thì đủ tiêu chuẩn NSND. Vậy thì, với số lượng 7 huy chương vàng –bạc và chưa kể những giải thưởng mà tôi đạt được đã là quá thừa so với tiêu chuẩn quy định rồi. Ấy vậy mà, lại vẫn là thiếu!
Phải chăng cái tôi thiếu chính là ‘được cái bằng lòng’ lãnh đạo chứ không phải chỉ là những tấm huy chương vàng – bạc cho tài năng nghệ thuật. Thật khó quá, có lẽ cái bằng này đối với tôi chẳng bao giờ có được, vì tôi quá thẳng thắn và trung thực.
‘Được lòng dân thì mất lòng quan’ đó là đạo lý xưa nay mà. Tôi cho rằng thiệt một chút nhưng được cái thanh thản vì không phải nợ nần ai. Nhân dân biết đến mình, đồng nghiệp công nhận mình, đó mới là niềm tự hào cho những nghệ sĩ chân chính như chúng ta. Còn những kẻ ‘tài ít, tật nhiều’ như NSND ấy…hỏi rằng danh giá cái nỗi gì mà cao ngạo dạy đời.
Các anh chị cũng như tôi làm nghề ‘con hát’ là đôi khi phải chấp nhận sự nghịch cảnh bởi có lúc phải ‘cười trong nước mắt’ để mang lại niềm vui, hạnh phúc cho đời. Vật chất, bổng lộc hỏi được là bao mà nỡ kìm hãm nhau. Ngồi vào vị trí hội đồng xét duyệt để ‘xổ toẹt’ công lao của anh em đồng nghiệp ‘chém như chém chuối’, chẳng muốn ai được chỉ ngoài mình.
Một Nghệ sĩ mất nhân cách, không xứng danh liệu có đáng bị tước bỏ danh hiệu hay không? Chỉ có phong mà không phế thì sẽ còn điều bất cập cho xã hội. Có lẽ, đã đến lúc anh chị em nghệ sĩ chúng ta phải đoàn kết, đồng lòng để có tiếng nói chung cho các cấp lãnh đạo nhà nước nhìn thấu vấn đề này.
Nếu còn cơ chế Xin – Cho thì văn nghệ sĩ chúng tôi còn phải chịu thiệt thòi
Nhà hát Chèo Việt Nam từ trước đến nay vẫn được coi là anh cả Đỏ, là con chim đầu đàn của ngành Chèo cả nước, nơi hội tụ biết bao nghệ sĩ bậc thầy như: Khắc Tư, Thanh Ngoan, Minh Thu, Vân Quyền,…đã và đang truyền nghề hát, diễn cho nhiều lớp diễn viên trẻ của các đoàn Chèo. Ấy vậy mà, cả mấy đợt phong tặng gần đây, những gương mặt sáng giá ấy chẳng ai được là NSND.
Danh hiệu cao quý phải được trao cho những nghệ sĩ giỏi, danh giá thì giải thưởng mới có giá trị. Một nền nghệ thuật có nhiều nghệ sĩ được vinh danh thì đó là niềm tự hào cho nền văn hóa dân tộc, cho toàn ngành sân khấu chứ đâu chỉ riêng một Nhà hát Chèo hay cá nhân ai.
Gần 10 năm làm lãnh đạo nhà hát và mấy đợt được đại diện Làng Chèo ngồi trong Hội đồng xét duyệt, thử hỏi ông Bùi Đắc Sừ đã bảo vệ được bao nhiêu người là NSND-NSƯT.
Nếu không có Nhà hát Chèo VN và tập thể những nghệ sĩ giỏi như chúng tôi thì: ‘Bùi Đắc Sừ ơi! Liệu ông có được vinh quang ngày hôm nay không?’
Các cụ vẫn dạy rằng, Chưa khỏi vòng đã cong đuôi, qua sông…Thế đấy! Cái danh hiệu NSND và những vinh quang mà ông có được ngày hôm nay là nhờ sự may mắn, gặp thời hơn là tài năng đích thực của mình.
Ông phải biết rõ rằng: Phủ nhận công lao cống hiến của anh em đồng nghiệp là tội lớn đã làm thui chột tinh hoa nghệ thuật của một nền văn hóa dân tộc. Hãy vì niềm tự hào chung của nền sân khấu dân tộc mà kiềm chế sự háo thắng của cá nhân mình. Nghệ sĩ Làng Chèo nghèo lắm, lấy đâu ra tiền vài chục triệu mà chạy chọt, mua danh.
Nói đến thế thôi! Chứ những chuyện về NSND Bùi Đắc Sừ có mà kể cả ngày không hết!
Thiệt cũng đã thiệt rồi nhưng tôi mừng vì thấy các anh chị cũng giống như tôi, tuy không được nhìn nhận, đánh giá đúng tài năng nhưng chúng ta vẫn ‘cháy hết mình’ cho nghệ thuật vì dân sinh. Chúc các anh luôn mạnh khỏe, hạnh phúc và mãi mãi là những nghệ sĩ thực sự, chân chính của nhân dân.
Cũng như anh Văn Hiệp, chị Phương Thanh, Anh Dũng, những lớp nghệ sĩ đàn anh đàn chị của chúng ta, họ đã sớm ra đi nhưng tiếng thơm của họ sẽ còn để lại mãi mãi trong lòng công chúng. Cố NSND Tào Mạt đã từng nói: ‘Cứ cố mà hát đi, rồi thế nào khi chết người ta cũng sẽ truy tặng’.
Cuối cùng tôi vẫn muốn nhắc lại lời của một cán bộ nghệ thuật rằng: ‘Con người ta giống nhau ở chữ sinh ra, nhưng khác nhau ở chữ để lại’. Và chúng ta hãy cố gắng để lại cho đời những trái thơm quả ngọt, chứ đừng để lại những trái đắng như ai đó đã từng làm.
Trân trọng cảm ơn báo điện tử Người đưa tin đã giúp tôi được nói thẳng những sự thật mà bấy lâu nay chưa báo nào dám nói.
NSƯT Minh Thu trân trọng
