Thanh long 500 đồng/kg, nông dân đổ cho bò ăn

Hàm Thuận Bắc và Hàm Thuận Nam là hai huyện có diện tích thanh long lớn nhất tỉnh Bình Thuận. Dù vào thời điểm cuối vụ nhưng thanh long lại rớt giá thảm, hàng loại 1 chỉ còn 3.000-5.000 đồng/kg. Thương lái lại chỉ chọn mua những trái đẹp, số trái còn lại nhà vườn phải cắt bỏ cho bò ăn, hoặc đem đổ bỏ để làm sạch vườn.

Ông Nguyễn Văn Bảo (xã Hàm Chính, Hàm Thuận Bắc), cho biết, dù thanh long vào cuối vụ nhưng giá chỉ 3.000 đồng/kg, bằng 1/3 so với mọi năm, song rất khó tìm người mua. Vụ vừa rồi nhà ông thu hoạch được 5 tấn, bị thương lái dạt hết 1,5 tấn. Hàng dạt bán không ai mua nên đành cho mấy hộ nuôi bò. Nhiều nhà vườn khác phải gánh hàng tấn thanh long ra bờ suối bỏ, vì không bán được.

Hiện thương lái chỉ thu mua loại đạt chuẩn, như: cân nặng mỗi trái phải khoảng 350 gram trở lên, tai xanh, vỏ đỏ tự nhiên, đặc biệt không bị nứt và bệnh nấm trắng… Số còn lại sẽ bị dạt “thẳng tay”. Những khi thiếu hàng, loại trái kém chất lượng hơn mới được mua, với giá 500 đồng/kg, hoặc mua mão 5.000 đồng một ky nhựa 30 kg.

Thanh long không bán được người dân xã Hàm Chính, Hàm Thuận Bắc phải mang cho bò ăn.

Ông Tư, hàng xóm của ông Bảo, cho biết, thấy giá rẻ nên dù thanh long đã chín đỏ, ông vẫn quyết định treo tiếp trên cây chờ giá lên. Song chờ mãi, đến nay gần 2/3 trái trong vườn có biểu hiện nứt vỏ mà giá vẫn không cải thiện. Giờ muốn bán cũng khó vì không tìm được người mua.

“Tôi đã gọi cho nhiều thương lái quen nhưng đến ngày thứ 3 rồi mà chưa có ai chịu vào vườn. Thanh long treo đã nhiều ngày, nứt gần hết, nếu vài ngày nữa không bán được xem như nhà tôi mất trắng gần 3 tấn thanh long”, ông Tư nói.

Lý giải việc thanh long giảm giá mạnh vào cuối vụ, ông Hùng, một nông dân ở xã Hàm Mỹ, Hàm Thuận Nam, cho biết, thường vào cuối vụ lượng trái giảm dần, giá cao, thương lái tranh mua, nhưng năm nay thời tiết thuận lợi, nhà nào cũng trúng mùa, gây ra hiện tượng thanh long bị dồn ứ không tiêu thụ được. Nhiều đại lý thu mua quá tải, buộc lòng họ phải xuống giá, có khi không thu mua để giải quyết hàng tồn.

Ông Bình, chủ một vựa thu mua thanh long lớn ở Hàm Thuận Nam, cho biết, 5 chiếc xe tải của vựa phải liên tục chở hàng suốt cả tuần nay song vẫn không thể thu mua hết của các mối quen. Nhiều nhà vườn cùng đến thời điểm thu hoạch, vườn nào cũng cắt mỗi ngày 3-10 tấn nên thu mua không kịp. "Có những nhà vườn chúng tôi hẹn đến 4 ngày rồi mà vẫn chưa đến thu mua được", ông Bình cho biết.

Cũng theo ông Bình, ban đầu các vựa vẫn thu mua hàng dạt, với giá 500-1.000 đồng/kg, nhưng hiện nay thanh long dạt bị dồn ứ, không tiêu thụ được. Vựa cũng đành đổ bỏ hàng tấn thanh long loại 2, nên phải dừng mua, chờ thời điểm giá tốt hơn.

Thương lái Trung Quốc đang làm gì với thanh long Bình Thuận

Báo Pháp luật Tp.HCM đưa tin, dù giá thanh long tại Bình Thuận rẻ bèo như vậy, nhưng theo tìm hiểu, hiện mặt hàng này bán sa cạ (chưa phân loại thanh long tốt, xấu - PV) tại biên giới Việt-Trung có giá hơn 25.000 đồng/kg, tức gấp 5-6 lần giá mua tại Bình Thuận! Điều này có nguyên nhân một phần từ việc các thương lái Trung Quốc đang chi phối việc mua bán thanh long trên địa bàn tỉnh.

Hằng ngày tại một số quán cà phê và quán nhậu ở TP Phan Thiết và Hàm Thuận Nam, có thể dễ dàng bắt gặp rất nhiều nhóm người Trung Quốc ngồi cùng với một số đại gia thanh long có máu mặt ở Bình Thuận. Những người Trung Quốc này nói tiếng Việt khá sõi và liên tục "nấu cháo" điện thoại, lúc thì bằng tiếng Việt lúc bằng tiếng Trung, để điều hành giá cả thanh long từ Việt Nam đến Trung Quốc.

Thuyết phục mãi, T., đại diện một doanh nghiệp (DN) thu mua thanh long tại xã Hàm Minh (Hàm Thuận Nam) mới chịu bật mí cách “làm ăn” với thương lái Trung Quốc. T. cho biết, trước đây DN của anh trực tiếp thu mua, đóng gói và vận chuyển thanh long ra biên giới, chờ khi có giá mới bán cho thương lái Trung Quốc. “Lời lãi cũng có nhưng rủi ro rất cao”, T. tâm sự.

Từ hơn một năm nay, khi hàng chục người Trung Quốc nhập cảnh vào Việt Nam bằng thị thực du lịch đưa ra lời mời gọi hợp tác, thì nhiều DN, thương lái Việt như T. đã chấp nhận ngay.

“Toàn bộ hệ thống sân bãi, xe tải thu mua, nhân công, kho lạnh… của chúng tôi đều được họ trưng dụng. Còn tụi tôi chỉ đứng phía sau, làm chân rết mua “giùm” cho họ và hưởng chênh lệch theo số lượng cho chắc ăn, đỡ phải lo rủi ro như trước”, T. cho biết.

Nhóm thương lái Trung Quốc sáng nào cũng ngồi tại một quán cà phê ở TP Phan Thiết để bàn bạc, điều hành giá cả thanh long.Viết chú thích ảnh ở đây.

Khi đã có trong tay hệ thống thu mua là những người Việt, thương nhân Trung Quốc dễ dàng điều chỉnh giá thanh long tại Việt Nam, và cả với những thương lái đồng hương của họ ở bên kia biên giới. Do các đầu mối lớn thu mua thanh long phụ thuộc gần như hoàn toàn vào Trung Quốc nên họ muốn giá lên thì lên, muốn giá xuống thì xuống. Thiệt hại cuối cùng vẫn là những người nông dân bán mặt cho đất, bán lưng cho trời.

Hoàng, một thương lái chuyên thu mua thanh long cho DN của T., nhận xét: “Thương lái Trung Quốc… khôn lắm. Có hôm vào buổi sáng họ đưa ra giá thu mua tại vườn 18.000 đồng/kg, không hạn chế số lượng. Thế nhưng mới đến 10h sáng, khi thấy số lượng thanh long tập kết về nhiều thì họ bất ngờ chê hàng xấu, rồi hạ giá còn 16.000 đồng/kg. Điều này cũng đồng nghĩa với việc thương lái chúng tôi lỗ trắng tay, bởi đã đặt cọc mua trước của nông dân tại vườn”, Hoàng chia sẻ.

Để tránh lặp lại tình trạng này, các DN và thương lái Việt Nam chỉ còn cách, trước khi thu mua thanh long phải đưa các “ông chủ” người Trung Quốc đến vườn của nông dân để xem xét, và khi họ gật đầu mới dám thu mua.

Thương lái Hoàng nói: “Với chiêu này, toàn bộ những gì liên quan đến thanh long đều bị họ nắm rõ. Ví dụ thanh long trồng ở đâu, đã trồng mấy năm, năng suất ra sao, hàng tốt hay xấu… họ nắm rành rẽ”.

Theo T., mặc dù nhập cảnh vào Việt Nam với tư cách là khách du lịch, nhưng hầu hết các thương lái Trung Quốc đều ở ngay trong các vựa thanh long của người Việt, cư trú bất hợp pháp để dễ dàng điều hành hoạt động kinh doanh.

Tại kỳ họp HĐND tỉnh Bình Thuận hồi trung tuần tháng 7 vừa qua, ông Lê Tiến Phương, Chủ tịch UBND tỉnh, lý giải, một trong những nguyên nhân khiến việc tiêu thụ thanh long khó khăn trong thời gian gần đây, là do tình trạng người nước ngoài đến cư trú, kinh doanh bất hợp pháp.

“Vì sao họ ở đâu đến lại làm chủ thị trường, nắm hết nguồn nguyên liệu? Những người trồng, sản xuất, mua bán thanh long hợp tác với họ (những thương lái Trung Quốc kinh doanh bất hợp pháp - PV) chính là đã làm phương hại đến lợi ích quốc gia, đến lợi ích của nông dân trồng thanh long”, ông Phương nhấn mạnh.

Ông Phương cũng kêu gọi những người trồng, sản xuất thanh long không hợp tác với những người buôn bán bất hợp pháp, và báo ngay cho chính quyền địa phương để xử lý nghiêm.

Bên cạnh đó, để chấn chỉnh tình trạng trên, theo UBND tỉnh Bình Thuận, từ đầu năm đến nay, cơ quan chức năng trên địa bàn tỉnh đã ra quyết định xử phạt 23 người Trung Quốc cư trú bất hợp pháp, kinh doanh, thu mua thanh long không được phép của cơ quan có thẩm quyền ở Việt Nam. Qua đó, phạt những người trên với tổng số tiền gần 500 triệu đồng.

Ngày 7/8, trao đổi với PV, một lãnh đạo UBND tỉnh Bình Thuận cho biết thêm, trước tình trạng người nước ngoài vào Bình Thuận cư trú và kinh doanh thanh long bất hợp pháp, tỉnh đã giao cho công an tỉnh chỉ đạo Phòng Quản lý xuất nhập cảnh tiếp tục kiểm tra và xử phạt nghiêm.

“Tuy vậy, để lập biên bản được những thương lái nước ngoài này, lực lượng thực thi công vụ đã phải bám sát địa bàn từng phút, và xuất hiện kiểm tra đúng lúc mới có thể xử phạt. Nói chung là rất khó khăn, nhưng tỉnh kiên quyết làm và làm thật nghiêm khắc”, vị lãnh đạo này khẳng định.

Ngọc Anh (Tổng hợp)