Văn hóa 365 ngày buồn – vui, tự hào – trăn trở

(ĐSPL) - Showbiz Việt 365 ngày của năm 2015 đong đầy cảm xúc khó tả. Cảm xúc xuất phát từ niềm vui khi nhan sắc Việt được cả thế giới ngưỡng mộ, tán dương hay sự tự hào khi những hình ảnh huyền bí mà hùng vĩ của Sơn Đoòng được xuất hiện trên đài Truyền hình Mỹ…

Bên cạnh đó, cảm xúc cũng có chút lắng đọng khi những giải thưởng văn học được trao đi rồi rút lại như một trò chơi ú tim. Và cảm xúc còn đến từ những những hạt sạn vô cớ tồn tại, khiến công chúng thưởng thức bữa tiệc văn hóa-nghệ thuật không được trọn vẹn, hoàn hảo.

Cú hích lớn cho du lịch Việt

Năm 2015 người dân Việt được sống trong niềm tự hào khi Vườn quốc gia Phong Nha -Kẻ Bàng (Quảng Bình) lần thứ hai được UNESCO công nhận là Di sản thiên nhiên thế giới về những giá trị đa dạng sinh học. 12 năm trước, di sản này cũng đã được vinh danh lần thứ nhất theo tiêu chí giá trị ngoại hạng về địa chất và địa mạo.

Tháng 5/2015, sự kiện hang Sơn Đoòng (một cấu trúc của Phong Nha - Kẻ Bàng) được truyền hình trực tiếp trên chương trình Good Morning của Đài ABC (Mỹ) đã gây “bão mạng” trong cộng đồng khán giả Việt Nam. Sự đột phá, mới mẻ của chương trình cùng vẻ đẹp ấn tượng đến nghẹt thở của Sơn Đoòng đã trở thành chủ đề nóng trên nhiều trang báo quốc tế.

Sơn Đoòng đã tạo một cú hích lớn trong ngành du lịch Việt. Tạp chí Discovery từng mô tả: “Gọi Sơn Đoòng là hang thật không xứng tầm. Với dòng sông, khu rừng và hệ sinh thái riêng, Sơn Đoòng không chỉ là một cái hang mà là một thế giới riêng biệt”.

Cần phải nói thêm, Sơn Đoòng là một hang ngầm vào loại lớn và dài nhất thế giới, được nhiều chuyên gia du lịch đánh giá là di sản đặc biệt, độc nhất vô nhị trên hành tinh. Trong năm 2015, Sơn Đoòng có tên trong danh sách đề cử những điểm đến không nên bỏ lỡ của nhiều trang du lịch uy tín.

Năm gặt hái của nhan sắc Việt...

2015 cũng là năm mà điệp khúc thi chui - đoạt giải - nộp phạt được lặp đi lặp lại nhiều lần. Có thể kể đến những cái tên như Lâm Thùy Anh, Văn Sơn, Oanh Yến... Điều đặc biệt là cho đến giờ, mỗi người đẹp sau khi thi chui đều đạt được một “thành tích” nào đó, như gây được sự chú ý chẳng hạn, nên con số những người đẹp đi thi không xin phép vẫn cứ tăng lên sau mỗi năm.

Thi chui vốn là điệp khúc đã có “bề dày lịch sử” nhưng trường hợp của Oanh Yến vào cuối tháng 11/2015 là trường hợp đầu tiên có phản ứng mạnh, thậm chí phát ngôn gây sốc khi biết tin mình bị phạt. Người đẹp 29 tuổi vô tư cho hay, cô không biết cục Nghệ thuật Biểu diễn ở đâu và cũng không có bất cứ mối liên hệ nào với Cục(?!). Về vấn đề xử phạt vì thi chui, Oanh Yến khẳng định cô không có tiền nộp phạt. Tuy sau đó cô đã chấp nhận phạt nhưng người đẹp này lại từ chối xin lỗi về những phát ngôn trước đó.

Rất nhiều ý kiến, đề xuất đã được đưa ra nhằm giải quyết vấn nạn người đẹp Việt xuất ngoại thi chui. Phần lớn ý kiến đều cho rằng, những chế tài mạnh hơn để xử lý khi án phạt hiện hành còn quá nhẹ nhàng, mang tính chất “gãi ngứa” nên chưa đủ sức răn đe, cảnh cáo. Đề xuất cấm diễn, cấm hành nghề đối với các người đẹp thi “chui” đang nhận được nhiều sự ủng hộ từ dư luận, chỉ có như vậy mới có thể đưa các “chân dài” vào khuôn khổ và thiết lập lại một môi trường kỷ luật, văn minh cần thiết cho showbiz Việt -lãnh địa vốn đã tiềm ẩn vô vàn thị phi.

Bên cạnh những lùm xùm về “chân dài” thi chui, cũng cần phải ghi nhận, năm 2015 là thời điểm người đẹp Việt đi thi quốc tế được quan tâm và hưởng ứng nhiều nhất nhờ những cái tên như Thúy Vân, Lan Khuê, Phạm Hương.

Với thành tích Á hậu 3 Hoa hậu Quốc tế của Thúy Vân, top 11 Hoa hậu Thế giới của Lan Khuê, năm 2015 được đánh giá là một mốc thành công của nhan sắc Việt trên đấu trường quốc tế. Sự ủng hộ nồng nhiệt của khán giả nước nhà cũng giúp hai đại diện khác là Lệ Quyên và Hà Thu lần lượt thắng giải thưởng bình chọn tại cuộc thi Hoa hậu Siêu Quốc gia (Miss Suprational) và Hoa hậu Liên lục địa (Miss Intercontinental).

Tuy chỉ là giải phụ nhưng những người đẹp này đã góp phần làm dày bảng thành tích của Việt Nam trên đấu trường nhan sắc thế giới. Bên cạnh đó, cái tên Phạm Hương cũng được truyền thông quốc tế nhắc đến nhiều mặc dù cô không gặt hái được danh hiệu nào từ cuộc thi Hoa hậu Hoàn vũ 2015.

Họ là những cái tên giúp Việt Nam thăng hạng trong bảng xếp hạng sắc đẹp toàn cầu. Theo bảng điểm Globalbeauties công bố cuối tháng 12, dựa trên kết quả 5 cuộc thi Miss Universe, Miss World, Miss International, Miss Supranational và Miss Grand, sắc đẹp Việt Nam lần đầu vinh dự lọt top 16. Chuyên trang nhan sắc uy tín Missology đã nhận định: “Nhan sắc Việt Nam thực sự đang thăng hạng - chậm mà chắc”.

Chuyện lùm xùm của những nhà thơ

Trong năm qua, vụ tranh chấp bản quyền tác giả của bài thơ Tổ quốc gọi tên mình là vấn đề nóng được dư luận quan tâm. Bài thơ xuất hiện lần đầu trên báo chí năm 2011 với tên tác giả Nguyễn Phan Quế Mai. Tác phẩm này sau đó được nhạc sỹ Đinh Trung Cẩn phổ nhạc, trở thành bài hát nổi tiếng, đi vào lòng người. Vụ lùm xùm bắt đầu từ tháng 10/2015 khi Ngô Xuân Phúc, SN 1980, trú ở phường Quán Bàu, TP.Vinh, tỉnh Nghệ An lên tiếng khẳng định ông chính là tác giả của bài thơ. Sau lời tuyên bố này, ông Phúc và nhà thơ Quế Mai có một cuộc khẩu chiến trên truyền thông.

Cuối tháng 11/2015, ông Ngô Xuân Phúc đi xa hơn bằng tuyên bố sẽ khởi kiện vụ việc ra tòa nếu bà Quế Mai không chịu đối chất trực tiếp. Thêm vào đó, việc ông Phúc mời luật sư vào cuộc để làm rõ bản quyền bài thơ đã làm ồn ào thêm những tranh chấp tưởng đã... ngủ quên.

Liên quan đến tính pháp lý của sự việc, luật sư Lê Quang Minh (Văn phòng luật Lê Minh) cho PV báo ĐS&PL biết: “Từ tháng 10/2004, Việt Nam đã là thành viên của Công ước Berne (Công ước Berne về bảo hộ các tác phẩm văn học và nghệ thuật). Nếu căn cứ vào công ước Berne thì bà Quế Mai đang có đủ các quyền là chủ sở hữu của bài thơ Tổ quốc gọi tên mình vì được phát hành dưới nhiều dạng vật chất khác nhau từ năm 2011. Trường hợp phải kiện ra tòa thì ông Phúc phải trình ra bằng chứng vật chất và thời gian ra đời của bài thơ trước năm 2011”.

Một nhà thơ khác cũng trở thành tâm điểm của giới truyền thông trong năm qua, liên quan đến việc bị thu hồi giải thưởng vì nghi án đạo thơ. Đó là nhà thơ Phan Huyền Thư cùng tập thơ Sẹo độc lập. Bài thơ Bạch Lộ, nằm trong tập thơ này của Phan Huyền Thư có những nét tương đồng kỳ lạ với bài thơ Buổi sáng nằm trong tập thơ có tên Đếm cát, xuất bản năm 2003 của tác giả Phan Ngọc Thường Đoan. Phan Huyền Thư không thể đưa ra những chứng cứ rõ ràng cho bài thơ của mình.

Chị trình bày rằng mình đã sáng tác Bạch lộ từ năm 1996 mang tên Độc ẩm trước bình minh, năm 1997, chị sửa tên thành Độc ẩm mùa thu và gửi cho một tạp chí nước ngoài. Cuối cùng, bài thơ được đổi tên thành Bạch lộ vào năm 2007 và đưa vào tập thơ Sẹo độc lập, xuất bản năm 2014. Tuy nhiên, trong những chứng cứ và tài liệu mà hội Nhà văn thu thập được, Phan Huyền Thư từng có nhiều thơ in ở nước ngoài từ năm 1997 nhưng không bài nào có nội dung như bài Bạch lộ. Bởi vậy, hội Nhà văn Hà Nội đã họp và quyết định thu hồi giải thưởng trao trước đó không lâu cho tập thơ Sẹo độc lập của nhà thơ Phan Huyền Thư.

Trong bức thư gửi hội Nhà văn, TP. Hà Nội nhằm xin lỗi và xin trả lại giải thưởng, Phan Huyền Thư viết: “Tôi cũng xin cam kết với tác giả Phan Ngọc Thường Đoan và các đơn vị xuất bản, từ thời điểm hiện tại cho tới khi tìm được chứng cứ có tính thuyết phục về mặt in ấn, xuất bản tại nước ngoài của bản thảo đầu tiên viết năm 1996, tôi sẽ không sử dụng bài thơ Bạch lộ trong bất kỳ ấn phẩm nào hoặc khi tái bản tập thơ Sẹo độc lập. Tôi xin hứa sẽ cố gắng hết sức trong việc tìm kiếm các chứng cứ và văn bản thuyết phục nhất để bảo vệ cho tính hợp pháp về thời điểm sáng tác của bài thơ này”. Như vậy, biết đâu năm nay, độc giả sẽ được gặp lại Phan Huyền Thư và Phan Ngọc Thường Đoan trong một diễn biến bất ngờ của nghi án đạo thơ?

Sức mạnh mang tên Truyện Kiều

Tuy nhiên cần phải khẳng định rằng nền văn học Việt năm 2015 không chỉ có chuyện buồn. Ngày 2/12/2015, tổ chức Liên minh Kỷ lục thế giới xác nhận kỷ lục thế giới mới dành cho tác phẩm Truyện Kiều của Đại thi hào Nguyễn Du. Theo đó, Truyện Kiều chính thức trở thành Tác phẩm văn học tạo nên nhiều kỷ lục Quốc gia nhất. Kỷ lục này được Hội đồng Liên minh Kỷ lục Thế giới xác lập vào đúng dịp kỷ niệm 250 năm ngày sinh của Đại thi hào Nguyễn Du và Lễ vinh danh Danh nhân văn hóa thế giới Nguyễn Du diễn ra trên toàn thế giới.

27 kỷ lục Việt Nam (con số này vẫn chưa dừng lại) cho thấy tác phẩm này có sức ảnh hưởng rộng lớn đến các lĩnh vực văn hóa tại Việt Nam. Đến nay chưa có một tác phẩm văn học nào trên thế giới đạt được số lượng kỷ lục Quốc gia như Truyện Kiều. Các kỷ lục này được thể hiện một cách đa dạng qua các hình thức sách báo, dịch thuật, điêu khắc, tranh lụa, hợp xướng, thư pháp, sân khấu... Tất cả đã góp phần tôn vinh những nét văn hóa mà Truyện Kiều mang lại cho đời sống văn hóa, tinh thần của người dân Việt Nam.

Kéo co truyền thống trở thành di sản văn hóa thế giới

Cũng trong ngày 2/12/2015, Ủy ban Liên Chính phủ về bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể của UNESCO đã ghi danh nghi lễ và trò chơi kéo co ở Việt Nam, Campuchia, Hàn Quốc, Philippines vào danh sách Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Nghi lễ và trò chơi kéo co truyền thống được thực hành ở khắp các vùng trồng lúa, hầu hết tập trung ở Đông và Đông Nam Á.

Sau khi đã có 9 di sản văn hóa phi vật thể (7 di sản thuộc Danh sách di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại và 2 di sản thuộc Danh sách di sản văn hóa phi vật thể cần được bảo vệ khẩn cấp), đến nay Việt Nam đã có 10 Di sản văn hóa thế giới. Đây sẽ là những thế mạnh văn hóa độc đáo của Việt Nam trên trường quốc tế.

Mất mát của âm nhạc Việt Nam trong năm 2015

Năm 2015, công chúng phải nói lời tiễn biệt với nhiều cây đại thụ của làng âm nhạc Việt Nam, trong đó phải kể đến GS.TS Trần Văn Khê (1921 – 24/6/2015), nhạc sỹ Phan Huỳnh Điểu (1924 – 29/6/2015), nhạc sỹ Phan Nhân (1930 – 29/6/2015), Thiếu tướng, nhạc sỹ An Thuyên (1949 – 3/7/2015). GS.TS âm nhạc dân tộc Trần Văn Khê là người đi đầu trong quảng bá âm nhạc Việt Nam nói riêng, văn hóa Việt Nam nói chung ra thế giới. Bên cạnh đó, ông còn làm rạng danh đất nước trong vai trò thành viên danh dự suốt đời của Hội đồng Quốc tế Âm nhạc thuộc UNESCO.

Trong khi nhạc sỹ Phan Huỳnh Điểu được mệnh danh là Con chim vàng của nền âm nhạc Việt Nam với những tác phẩm như Những ánh sao đêm, Bóng cây Kơnia, Anh ở đầu sông em cuối sông, Sợi nhớ sợi thương, Ở hai đầu nỗi nhớ, Thuyền và biển, Thơ tình cuối mùa thu... thì nhạc sỹ An Thuyên được nhớ đến với những ca khúc thân thương về Hà Tĩnh, những ca khúc đi cùng năm tháng như Bâng khuâng đêm Hà Tĩnh, Quê mình quê thơ, Chín bậc tình yêu, Mẹ Việt Nam anh hùng.

Những tháng sau đó, khán giả cũng phải ngậm ngùi chia tay GS.TS. NSND Đình Quang, cây đại thụ của nền sân khấu Việt Nam vào ngày 13/7/2015 khi ông hưởng thọ 87 tuổi. Đến cuối năm 2015, hai nhạc sỹ Anh Bằng và Nguyễn Thiện Đạo lần lượt từ giã chốn hồng trần. Thật tự hào cho đất nước Việt Nam khi nhạc sỹ Nguyễn Thiện Đạo là người được thế giới ghi danh vào Từ điển danh nhân thế giới Le Petit Larousse năm 1982, Le Petit Robert năm 1995 và giành nhiều danh hiệu cao quý của cả hai nước Việt, Pháp.

Nghệ sỹ và những cuộc tình sóng gió

Một điểm trừ cho showbiz Việt khi năm 2015 có thể gọi là một năm dậy sóng bởi rất nhiều sao nữ bị tố quan hệ tình cảm với người đàn ông đã có gia đình. Những scandal liên quan đến việc các sao nữ trở thành “người thứ ba”, phá hoại hạnh phúc gia đình người khác được cập nhật liên tục trên các mặt báo.

Nổi bật nhất phải kể đến cái tên hot của showbiz Việt, đó là Hồ Ngọc Hà. Nếu cuộc hôn nhân Hồ Ngọc Hà với Cường “đô la” khiến báo giới tốn nhiều giấy mực, thì “mối tình” giữa cô với đại gia kim cương K. cũng khiến dư luận xôn xao một thời gian dài. Đến tháng 12, showbiz Việt lại sôi sục với scandal MC Minh Hà “hẹn hò” với bạn diễn Chí Nhân. Họ bị bắt gặp khi đang đi ăn tối và có những cử chỉ thân mật với nhau. Điều đáng nói, vào thời điểm đó nam diễn viên là người đã có vợ và đang có con nhỏ 6 tháng tuổi.

Một loạt những cái tên khác cũng bị dính vào nghi án “tình tay ba” như nữ hoàng trang sức Thanh Trúc, hot girl Lee Balan...

Nhận định về thực trạng này, nhà thơ Nguyễn Việt Chiến bày tỏ: “Chuyện “giật vợ, cướp chồng” là chuyện tối kỵ trong đời sống hôn nhân muôn thuở ở xứ ta. Còn bây giờ, do mọi thứ trong đời sống thường ngày và đời sống tinh thần có nguy cơ ngày càng bị vật chất hóa, bị thương mại hóa và xuống cấp nghiêm trọng nên đạo lý vợ chồng nhiều khi cũng bị khuynh đảo theo hướng “Không giật được thì cướp”.

Đáng chú ý, ở xứ ta gần đây chuyện này lại xảy ra ở tầng lớp có văn hóa (hoặc đang hành nghề văn hóa- nghệ thuật) đã cho thấy sự khủng hoảng, lệch chuẩn trong đời sống tinh thần của một lớp người dễ bị tha hóa bởi đồng tiền, vật chất và cả lối sống cá nhân, bất chấp dư luận và bất chấp mọi đạo lý. Đây chính là báo động đỏ cho lối sống gấp nhằm thỏa mãn dục vọng thấp hèn của một số cá nhân”.

Năm showbiz Việt bội thu "chú hề"

Là những thảm họa của làng giải trí nhưng những cái tên như Lệ Rơi, Bà Tưng, Kenny Sang vẫn hoàn toàn chế ngự trên hàng loạt mặt báo và các trang thông tin mạng trong năm qua. Họ là những người “thành danh” nhờ hàng loạt scan- dal.

Nếu Lệ Rơi nổi lên bằng tiếng hát kinh dị và ngoại hình không thể quê mùa hơn thì Bà Tưng được khán giả biết đến như một “hiện thân hư hỏng” của giới trẻ. Kenny Sang lại tạo dựng tên tuổi dựa trên nguyên tắc chấp nhận bị “ném đá” để gây sự chú ý của dư luận. Việc gắn cho những người này cái mác “nghệ sỹ” vẫn là một vấn đề gây tranh cãi.

Nhưng mặc những bàn tán, tranh cãi của dư luận, lợi nhuận và các hợp đồng quảng cáo vẫn chảy về túi của những ông “bầu” đứng sau các nhân vật “thảm họa” này. Điều đáng nói, những hoạt động kinh doanh này diễn ra trên chính sự a dua của một bộ phận khán giả. Ngoài việc khiến dư luận có cái nhìn méo mó về nghệ sỹ, sự nổi tiếng của những thảm họa này phần nào biểu hiện sự xuống cấp về văn hóa nghe -xem -đọc của một bộ phận người Việt.

Hạt sạn của ngành xuất bản

Năm 2015 còn là năm được mùa của các hội sách. Chỉ tính riêng tại Hà Nội, có rất nhiều hội sách được tổ chức như hội sách Quốc tế, hội sách Hoàng Thành, hội sách Mùa xuân, hội sách Mùa thu... thu hút sự chú ý của độc giả và nhiều đơn vị trong ngành xuất bản.

Tuy nhiên, không ít lần dư luận phải giật mình trước những nội dung bạo lực, đồng tính hay các quan điểm lệch lạc về tình yêu, đạo đức xuất hiện trong nhiều cuốn sách ngôn tình, đam mỹ được bày bán tràn lan trên thị trường. Sách “nhảm”, sách kém chất lượng, biên tập cẩu thả, phi giáo dục... khiến ngành xuất bản điêu đứng. Thậm chí nhiều tập truyện tranh, sách dành cho thiếu nhi chứa đựng nội dung, hình ảnh phản cảm vẫn mặc nhiên trôi nổi trên thị trường.

Đó là những “điểm nóng” được ĐS&PL điểm mặt, đem đến cho độc giả trong suốt một năm vừa qua. Ngoảnh nhìn lại, bữa tiệc văn hóa – nghệ thuật 2015 chưa thực sự tuyệt hảo, trọn vẹn vì đâu đó vẫn còn những món ăn tinh thần khó “tiêu hóa”. Nhưng với những gì đã đạt được, độc giả có quyền hy vọng vào một bữa tiệc bớt sạn, thêm nhiều “cao lương mỹ vị” vào năm 2016.

THANH XUÂN

Mời độc giả xem thêm video Giải trí: